Nasz dom. Historie Smolnej 8

„Nasz dom. Historie Smolej 8” to projekt, który powstał z potrzeby przyjrzenia się bliżej jednemu z najbardziej charakterystycznych budynków warszawskiego Śródmieścia, położonemu tuż przy wieżycach Mostu Poniatowskiego. Blok mieszkalny, zbudowany w 1976 roku przy ulicy Smolnej 8, jest dziś obiektem westchnień miłośników architektury modernistycznej i brutalistycznej, a także doczekał się kilku nazw: „Młotek”, „Blok z opadającą szczęką”, „Gmoch” czy „Dolarowiec”. Mieszkańcy i mieszkanki wolą jednak mówić o nim po prostu „Nasz dom”. Celem projektu było więc pokazanie tego budynku nie tylko jako perełki architektury, ale jako miejsca, w którym od ponad pięćdziesięciu lat mieszkają ludzie o barwnych życiorysach. Projekt był jednym z działań zrealizowanych podczas Pracowni Terenowej na studiach Sztuki społeczne w Instytucie Kultury Polskiej UW we współpracy z Domem w Alejach fili Domu Kultury Śródmieście. Od lutego do czerwca 2024 roku studentki i studenci badali okolice skrzyżowania Alei Jerozolimskich i ulicy Nowy Świat, a wychodząc od tego rozpoznania zrealizowali cztery projekty angażujące mieszkańców, przechodniów i uczniów. Pozostałe trzy projekty były poświęcone komunikacji międzypokoleniowej, stacji PKP Powiśle oraz czasowi wolnemu licealistów. Grupa zajmująca się budynkiem przy ulicy Smolnej zaczęła swoje badania od zgłębienia jego historii i architektury, ale od początku też szukała kontaktu z mieszkankami i mieszkańcami. Przełomem okazało się spotkanie z jedną z lokatorek, która opowiedziała o swoim życiu na Smolnej 8 i pomogła im dotrzeć do kolejnych osób. Dzięki niej projekt zaczął się rozwijać jak kula śnieżna – w rezultacie udało się zebrać wiele opowieści pokazujących złożoność życia w tym niezwykłym wieżowcu. Okazało się, że pierwotnie miał być hotelem dla Polonii – stąd niewielki metraż oraz brak kuchni i łazienek, które dodano później, kiedy zdecydowano, że lokale będą przeznaczone jednak na mieszkania. Kupowano je często za dolary, a kupujący mieli nietypowe, międzynarodowe biografie – związani byli ze Stanami Zjednoczonymi, Wenezuelą czy Indiami. Wiele opowieści brzmiało niemal nieprawdopodobnie – jedna z mieszkanek otrzymała mieszkanie w prezencie od dalekiej znajomej. Wspominano bliskie relacje sąsiedzkie, jadłospis znajdującej się wiele lat na ostatnim piętrze restauracji Akropol czy wydarzenia historyczne rozgrywające się na ulicach Warszawy, obserwowane z okien budynku. Dziś wiele mieszkań przeznaczonych jest na wynajem krótkotrwały, co w znacznym stopniu zmieniło tkankę społeczną Smolnej 8. W projekcie udało się więc uchwycić ważne przemiany typowe dla centrów współczesnych metropolii. Zebrane opowieści mieszkanek i mieszkańców, udostępnione przez nich zdjęcia i pamiątki, a także dokumentacja architektoniczna zostały zaprezentowane na wystawie w Domu w Alejach, która odbyła się we wrześniu 2024 roku. Podczas jej wernisażu można też było wjechać na najwyższe dostępne piętro budynku, aby zobaczyć rozpościerającą się stamtąd, niezwykłą panoramę Warszawy. Niniejsza gazeta jest kolejną odsłoną, zainicjowanego podczas Pracowni terenowej, archiwum społecznego budynku przy ulicy Smolnej 8.